Tip #1: Ga op zoek naar je drijfveer
Laat je passie met het onderwerp zien. Dat werkt aanstekelijk. Je kunt anderen niet inspireren als je zelf niet geïnspireerd bent.
Breinwetenschapper Jill Bolte Taylor kreeg een zwaar herseninfarct en kan daar zeer boeiend over vertellen.
Haar devies: vertel een verhaal en laat je passie zien.
Haar presentatie zie je hier.
Je hoeft gelukkig niet eerst een ongeluk te krijgen om met hart en ziel een verhaal te kunnen vertellen.
In onze trainingen gebruiken we een simpel vragenlijstje om je alvast op het goede spoor te zetten:
- Wat maakte je enthousiast om dit onderzoek te doen?
- Welk onderdeel van je onderzoek vind je het leukst?
- Welk belangrijk maatschappelijk resultaat verwacht je?
- Welk belangrijk wetenschappelijk resultaat verwacht je?
Tip #2: Maak van je presentatie een verhaal – 1
Verhalen worden makkelijker door het publiek opgepikt omdat ze niet alleen aan het verstand, maar ook aan het gevoel van mensen appelleren. Een PowerPoint slide met woorden activeert alleen het taalverwerkingsgebied van de hersenen, verhalen kunnen ook het zintuigelijke, visuele en motorieke gebied adresseren. Verhalen zijn data met een ziel, zegt Brené Brown (hoogleraar maatschappelijk werk).
De inleiding van Brené Brown is prachtig omdat het een persoonlijke anekdote is, zelfspot bevat en heel herkenbaar is voor een wetenschappelijk publiek. Haar verhaal bevestigt en ontkracht tegelijkertijd de schijnbare tegenstelling tussen wetenschap en verhalen vertellen:
“A couple of years ago, an event planner called me because I was going to do a speaking event. And she said: “I am really struggling with how to write about you on the little flyer”. I asked what is the struggle, and she said “I saw you speak and I was going to call you a researcher, I think. But I’m afraid that if I call you a researcher, no one will come because they’ll think you’re boring and irrelevant.“ And I was like “Okay.” And she said, “But the thing I liked about your talk is that you are a storyteller, so I think what I will do is just call you a storyteller.” And of course the academic, insecure part of me was like “You are going to call me a what?”
http://www.ted.com/talks/brene_brown_on_vulnerability?language=nl
Veel mensen gebruiken PowerPoint slides met een opsomming van onderwerpen, voorafgegaan door een bullet-point. Hun verhaal wordt hiermee een gefragmenteerde opsomming van kleine onderwerpjes en verliest zijn verband. Doe dit niet!
Tip #3: Maak van je presentatie een verhaal – 2
In de presentatietrainingen die ik geef mag ik wetenschappers graag een bruikbaar raamwerk voor een verhaal over wetenschappelijk onderzoek aan de hand doen. Vergeef me de seksistische, rolbevestigende en anachronistische rolverdeling. Het is een ouderwets sprookje geworden, maar waar je koning leest mag dat ook koningin zijn en waar prins staat mag ook prinses gelezen worden.
Er was eens een koninkrijk en de koning had een groot probleem (lees wetenschappelijke probleemstelling). Al vele prinsen waren naar het slot gekomen om het probleem van de koning op te lossen. Maar niets werkte. De koning was radeloos. Als laatste actie verzon hij dat de prins die het probleem zou kunnen oplossen met zijn dochter, de beeldschone Magdalena, zou mogen trouwen (lees grote beurs binnenhalen). Op een dag kwam uit een ver land opeens een onbekende prins (lees wetenschapper) op een wit paard aangereden. Hij stelde een hele nieuwe methode voor die nog nooit eerder was bedacht.
Iedereen aan het hof was komen kijken toen de prins aan het werk ging maar zijn eerste pogingen draaiden helaas op niets uit. En net toen iedereen bijna de hoop had opgegeven, kreeg de prins opeens een goed resultaat. En loste hij het probleem van de koning op. Hij trouwde met prinses Magdalena (lees publiceerde de onderzoeksresultaten in een toptijdschrift en kreeg een ERC Grant) en ze leefden nog lang en gelukkig.
Tip #4: Voer een gesprek met je publiek
Veel mensen vervallen bij een presentatie in formele taal. Dat kan zijn omdat ze denken dat dat bij een presentatie hoort of omdat ze eerst de presentatie hebben uitgeschreven en daarna de geschreven tekst uit hun hoofd hebben geleerd.
Uit onderzoek blijkt dat het publiek je presentatie beter kan volgen als je ‘gewoon’ met ze praat. Onnodig moeilijk doen komt juist dom over. Gebruik geen moeilijke woorden waar simpele kunnen volstaan.
Gallo adviseert om je presentatie eindeloos te oefenen tot je die zo makkelijk kunt geven alsof je een conversatie met een vriend hebt. Ik denk dat je als wetenschapper wel goed je inleiding en slot moet oefenen omdat dat de onderdelen zijn die het best onthouden worden, maar dat je verder juist moet vertrouwen op je kennis van zaken en je vermogen om spontaan goede zinnen te formuleren.
“Goede sprekers hebben niet zomaar geluk of veel talent, zij werken keihard”. Iedereen wil graag dat je relaxed en authentiek over komt, maar paradoxaal genoeg vereist dat een behoorlijke voorbereiding. Want hoe kun je nu relaxed zijn, als je nog nooit je presentatie hardop geoefend hebt en dus niet weet hoe lang die duurt, niet weet hoe je precies je grafieken gaat uitleggen of hoe je plaatjes overkomen op het publiek?
Kortom, bereid je enorm goed voor, maar verval niet in een uit je hoofd geleerde tekst die je opzegt. Vertel een verhaal (zie vorige tips) in je eigen spreektaal.
Tip #5: Doe alsof (fake it till you make it)
Hoe we ons lichaam gebruiken beïnvloedt hoe mensen ons zien. Sociaal psycholoog Amy Cuddy heeft aangetoond dat we door onze lichaamsuitdrukking te veranderen we ook kunnen veranderen hoe we onszelf en hoe anderen ons zien; your body language shapes who you are. Een krachtige houding aannemen verhoogt ons testosteronniveau en verlaagt ons cortisolniveau waardoor je je zekerder gaat voelen. Wanneer je zenuwachtig bent, kun je twee minuten voor je presentatie een krachtige houding aannemen. Je zult dan niet alleen zelfverzekerder overkomen maar je ook zelfverzekerder voelen.
Manieren om de zenuwen de baas te blijven:
- Zorg dat je goed voorbereid bent
- Dat betekent dat je alle onderdelen al een paar keer geoefend hebt
- Doe geen lastige andere dingen vlak voor je presentatie
- Gebruik geen koffie of alcohol vlak van te voren
- Doe eventueel ademhalingsoefeningen een half uur van te voren
- Visualiseer je eigen succesvolle presentatie
- Realiseer je dat iedereen nerveus is voor een presentatie
- Weet dat een beetje nervositeit juist prima is om een goede presentatie te geven
Tip #6: Vertel iets nieuws
Onze hersenen zijn gemaakt om nieuwe, opvallende dingen op te merken. Voor een wetenschapper is het natuurlijk niet moeilijk om iets nieuws te presenteren. Ook al heb je nog geen data van je onderzoek, dan is in ieder geval jouw onderwerp nieuw, of je zienswijze, of de manier waarop je het onderzoek gaat aanpakken.
Maak daarbij gebruik van het
Daar bedoel ik mee: vertel eerst wat er zo nieuw, spannend, opmerkelijk is aan jouw onderzoek, methode of resultaten. Dat lijkt alsof je alvast je conclusie verklapt, en dat is eigenlijk ook zo, maar het zorgt er ook voor dat je toehoorders gelijk op het puntje van hun stoel zitten. Daarna kun je ze langzaam uitleggen hoe je daartoe gekomen bent. En dat is iets wat je publiek graag wil weten.
Gallo adviseert om een Twitter-vriendelijke kop voor boven je presentatie te bedenken:
Wat wil je dat je publiek weet na afloop van je presentatie. Schrijf dat op in maximaal 140 tekens.
Een andere manier om tot een kernboodschap van je verhaal te komen is deze zinnen te completeren:
– In deze presentatie wil ik jullie ervan overtuigen dat …….
– In deze presentatie wil ik jullie laten zien dat ……..
– Als jullie maar één ding van deze presentatie onthouden, dan hoop ik dat…..
Tip #7: Zorg voor ‘open-mond’ momenten
Wanneer je iets presenteert dat emoties oproept, zorgt dat ervoor dat mensen het gepresenteerde beter onthouden. Dat is in een wetenschappelijke context niet vanzelfsprekend maar het werkt bijvoorbeeld goed wanneer je van je onderwerp kunt uitzoomen naar een belangrijk maatschappelijk probleem. Bij medisch onderzoek kun je bijvoorbeeld laten zien aan de genezing van welke ziekte je een bijdrage wilt leveren, hoe moeilijk het leven met deze ziekte is en hoeveel mensen er wereldwijd last van hebben. Bij milieu onderzoek is het vaak niet moeilijk om de desastreuze gevolgen van menselijk handelen voor de natuur te laten zien. De documentaire ‘An Inconvenient Truth’ over de opwarming van de aarde, gepresenteerd door Al Gore, is een goed voorbeeld. Gore schuwt geen enkel theatraal effect. Hij gebruikt prachtige natuurfoto’s en maakt de akelige gevolgen van de (verdere) opwarming van de aarde aanschouwelijk. Beroemd is zijn grafiek van de toename van de temperatuur en CO2-concentratie waarbij hij op een hoogwerker plaatsneemt om de gigantische stijging te laten zien.
Tegelijkertijd zit er vaak humor in zijn presentatie. Bijvoorbeeld in zijn introductie waarin hij verwijst naar het feit dat hij ooit de presidentsverkiezingen verloor: “Hi I am Al Gore, I used to be the next president of America”.
De video van ‘An Inconvenient Truth’ is een aanrader. Een stukje uit een soortgelijke presentatie vind je hier op Youtube.
Tip #8: Wees niet zo serieus
Carmine Gallo adviseert om jezelf of je presentatie niet té serieus te maken omdat onze hersenen erg van humor houden. Mijn onderzoek naar wetenschappelijke PowerPoint presentaties toonde aan dat wetenschappers, naast de inhoud van de presentatie, vooral houden van presentatoren die relaxed zijn, visie en humor hebben. Humor zorgt ervoor dat het publiek minder in de verdediging schiet en meer open staat voor jouw boodschap. Toehoorders vinden een presentator met humor aardiger en willen eerder zaken met je doen dan met iemand die te serieus is. Maar je hoeft zeker niet grappig te zijn of grappen te maken om humor te gebruiken.
Vraag eens aan je vrienden wanneer zij jou grappig vinden. Is dat omdat je ad rem bent, anderen kunt nadoen, een leuke mimiek hebt, smakelijk kunt vertellen over wat er allemaal mis is gegaan? Wanneer je bijvoorbeeld leuk kunt vertellen hoe er in de aanloop van je onderzoek allerlei dingen niet gingen zoals gepland, kan dat heel herkenbaar zijn en grappig overkomen.
Tenslotte kun je ook gebruik maken van grappige plaatjes in een presentatie, maar kijk daarmee uit. Een wetenschappelijk publiek zit niet te wachten op niet-functionele humor. De inleiding van Brené Brown (blog 2 in deze serie) is een goed voorbeeld van een geslaagde humorvolle inleiding.
Tip #9: Houd je aan de 18-minuten-regel
Ted presentaties duren maximaal 18 minuten en dat is de ideale lengte voor een presentatie. Het is lang genoeg om serieus genomen te worden en kort genoeg voor het publiek om hun aandacht erbij te houden. Het zorgt er ook voor dat je je als presentator focust op de belangrijkste onderwerpen. Dat komt goed uit want veel wetenschappelijke presentaties (bijvoorbeeld op een congres) duren ook maar 20 minuten.
Het is overigens niet makkelijk om een onderzoek in 20 minuten samen te vatten. Dat kost je meer voorbereidingstijd dan wanneer je drie kwartier mag vullen. Je moet keuzes maken in wat je precies wilt vertellen (dus ook wat je gaat schrappen) en vaak moet je je onderzoek simpeler uitleggen dan je eigenlijk wilt. Onthoud hierbij dat presentaties vooral geschikt zijn om je publiek enthousiast te maken voor je onderzoek; om ervoor te zorgen dat het publiek je na de presentatie opzoekt om er verder over te praten of dat ze geïnspireerd zijn om je artikel te gaan lezen. In het artikel kun je veel gedetailleerder je resultaten beschrijven. Een presentatie is niet geschikt om veel cijfers en details te vermelden. Het devies is: houd het kort en simpel.